ร้อยเอ็ด…ตำนานบุญข้าวสาก มูลเหตุ:เมียหลวงกับเมียน้อย อิจฉา-อาฆาต-จองเวร

วันนี้ 21.ก.ย.2564 ตรงกับวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 10 ผู้สื่อข่าวรายงานว่าคนเฒ่าคนแก่ในหมู่บ้านคำผะอุง ตำบลคำผะอุง แห่งอำเภอโพธิ์ชัย จังหวัดร้อยเอ็ด เรียกวันนี้ว่า เดือนสิบเพ็ง บุญข้าวสาก เป็นประเพณีการทำบุญที่จัดขึ้นเพื่ออุทิศส่วนกุศลให้กับผู้ที่ล่วงลับไปแล้ว และเพื่ออุทิศส่วนกุศลให้(ผีตาแฮกหรือผีไร่ผีนา)
ตำนานบุญข้าวสากเล่าไว้ในธรรมบท(ธรรมบทนี้เป็นส่วนหนึ่งของขุททกนิกายในพระสุตตันตปิฎกของพระไตรปิฎก)มีบุตรชายกฎุมพี(อ่านว่า=กะ-ดุม-พี)เศรษฐี คนมั่งมี เมื่อกฎุมพีตายแล้วแม่ได้หาหญิงผู้มีอายุและตระกูลเสมอกันมาเป็นเมีย แต่อยู่ด้วยกันหลายปีไม่มีบุตร แม่จึงหาหญิงอื่นมาให้เป็นเมียอีก(เมียน้อย) ต่อมาเมียน้อยมีลูก เมียหลวงอิจฉา จึงคิดฆ่าทั้งลูกและเมียน้อยเสีย
เมียน้อยเมื่อก่อนจะตายก็คิดอาฆาตเมียหลวงไว้ ชาติต่อมาฝ่ายหนึ่ง(เมียน้อย)ไปเกิดเป็นแมว อีกฝ่ายหนึ่ง(เมียหลวง)ไปเกิดเป็นไก่ แมวจึงกินไก่และไข่ ชาติต่อมาฝ่ายหนึ่งเมียหลวง)ไปเกิดเป็นเสือ อีกฝ่ายหนึ่ง(เมียน้อย)ไปเกิดเป็นกวาง เสือจึงกินกวางและลูก ชาติสุดท้าย ฝ่ายหนึ่งไปเกิดเป็นคนอีกฝ่ายหนึ่งไปเกิดเป็นยักษิณี

พอฝ่ายคนแต่งงานคลอดลูก นางยักษิณีจองเวร ได้ตามไปกินลูกถึงสองครั้งต่อมามีครรภ์ที่สาม นางได้หนีไปอยู่กับพ่อแม่ของตนพร้อมกับสามี เมื่อคลอดลูกเห็นว่าปลอดภัยแล้วจึงพร้อมด้วยสามีและลูกกลับบ้าน พอดีนางยักษิณีมาพบเข้า นางยักษิณีจึงไล่นาง สามีและลูก นางจึงพาลูกหนีพร้อมกับสามีเข้าไปยังวัดเชตวันมหาวิหาร ซึ่งพอดีพระพุทธเจ้ากำลังทรงแสดงพระธรรมเทศนาอยู่ นางและสามีจึงนำลูกน้อยไปถวายขอชีวิตไว้ นางยักษ์จะตามเข้าไปในวัดเชตวันมหาวิหารไม่ได้ เพราะถูกเทวดากางกั้นไว้ พระพุทธเจ้าจึงโปรดให้พระอานนท์ไปเรียกนางยักษ์เข้ามาฟังพระธรรมเทศนา พระองค์ทรงสั่งสอนไม่ให้พยาบาทจองเวรกัน แล้วจึงโปรดให้นางยักษ์ไปอยู่ตามหัวไร่ปลายนา (ผีตาแฮก)

ชาวบ้านจึงถือเอาบุญข้าวสากนี้เป็นประเพณีสืบต่อกันมา และเมื่อถึงวันทำบุญข้าวสาก นอกจากนำข้าวสากไปถวายพระภิกษุ และวางไว้บริเวณวัดเพื่ออุทิศส่วนกุศลให้แก่ญาติผู้ล่วงลับไปแล้ว ชาวนาจะเอาอาหารไปเลี้ยงนางยักษ์ หรือผีตามทุ่งนาในบริเวณนาของตนเปลี่ยนเรียกนางยักษ์ว่า “ตาแฮก”

สุเทพ ลอยแก้ว/รายงาน